Aile Stresi Nedir?

Stres araştırmacıları, aileyi bir sistem olarak ele alırlar. Aile üyeleri, ailenin nasıl işlemesi gerektiğine dair ortak bir anlayışa sahiptir ve her birey bu anlayış içerisinde kendi rolünü oynar. Ailenin belirli rutinleri ve beklentileri vardır ve her şey yolunda gittiğinde bu rutinler işler. Sistem herkesin beklediği şekilde işler (Boss 2014).

Peki ya sistem üzerinde baskı yaratan bir şey olursa? Bu, yorucu bir işte çalışan bir ebeveynin yaşadığı stres gibi tek bir aile üyesine uygulanan bir stres faktörü olabilir. Ya da belki çocuk okulda zorbalığa maruz kalıyordur. Bireylerin ayrı ayrı yaşadığı stres faktörlerinin dışında, doğal afet ya da konut kaybı gibi herkesin birlikte yaşadığı çevresel bir stres faktörü de söz konusu olabilir.

Aile stresi yaşamak ne anlama gelir?

Aile stresi, aile üyelerinin hayatlarında başa çıkabileceklerinden daha fazla stres faktörü olduğunda ortaya çıkabilir. Aile stresi, birbiri üzerine inşa edilen birçok stresli olaydan veya tek bir yüksek stresli durumdan kaynaklanabilir. Bunlar aile içinde ya da dışında meydana gelebilir.

Ne olursa olsun, burada bilinmesi gereken nokta stresin bu sistem içinde tek bir bölümde kalmadığıdır. Bir kişi stres yaşar ve bu o kişinin davranışlarını değiştirir. Her zamanki rutinleri ve beslendiği kaynakları ile kişi bu zorlukla başa çıkamazsa, bunalmış hissedebilir, fizyolojik ve psikolojik sıkıntı semptomlarını tetikleyebilir. Ve bu semptomlar diğer insanları da etkileyerek onların da kendilerini sıkıntılı hissetmelerine neden olur. Aile ilişkileri zarar görebilir, rutinler bozulabilir, insanlar nasıl uyum sağlayacakları konusunda kafa karışıklığı yaşayabilir. Aile bireyleri ihtiyaç duydukları sosyal ve duygusal desteği alamadıklarını fark edebilirler.

Davranışsal Tıp Ansiklopedisi'nde (2013) Ashley Randall ve Guy Bodenmann bunu şu şekilde özetlemiştir:

"Aile stresi, belirli bir zamanda ailenin bir veya daha fazla üyesini (veya tüm sistemi) ilgilendiren, aile üyeleri arasındaki duygusal bağı, ruh halini, refahı ve aile ilişkilerinin sürdürülmesini etkileyen herhangi bir stres faktörü olarak tanımlanabilir."

2017 yılında yapılan bir araştırmaya göre stres, özellikle de stres şiddetli ve uzun süreli ise, çeşitli durumlarda ruhsal ve fiziksel sağlığı etkileyen önemli bir etken haline gelebilir.

Pozitif Stres ve Negatif Stres

Stres, stres kaynağına ve stresle nasıl başa çıktığınıza bağlı olarak aileler için olumlu ya da olumsuz olabilir.

Östres olarak adlandırılan pozitif stres genellikle kısa sürelidir ve motive edicidir. Örneğin, sporda başarılı olan bir çocuk veya bir aile kamp gezisi aile birimini konfor alanlarının dışına itebilir. Ancak bu heyecan vericidir ve herkesin baş edebileceği bir durumdur.

Negatif stres veya sıkıntı ise kaygıya neden olur ve başa çıkılamayacak kadar çok şey varmış gibi hissettirir.

Aile içi stres örnekleri

Aile içinde strese neden olabilecek bazı durum örnekleri şunlardır:

• iş ve ebeveynlik arasında denge kurmaya çalışmak, iş-yaşam dengesi

• çocuk disiplini konusundaki fikir ayrılıkları

• fi̇nansal zorluklar

• aşırı yüklü programlar

• boşanma

• sevilen birinin fiziksel veya zihinsel ciddi hastalığı

• sevilen birinin ölümü

• aileye yeni bir çocuğun katılımı

• uzun süreli ilişki çatışması

• iş yerinde yoğun stres

• Iş kaybı, iflas

• ebeveynli̇k sorumlulukları

• başka bir aile üyesinin bakımını üstlenmek

• çocukları okula, aktivitelere ve daha fazlasına götürmenin getirdiği zaman ve programlama yükü

• çocuğunuzun kamuya açık ortamlardaki güvenliği hakkında endişelenmek

• sosyal izolasyon

• çocukların eğitiminin aksaması

• çocuk bakımında aksama

• akrabaları ziyaret etmek veya ağırlamak

Stres aile içinde nasıl yayılır?

Stres kişiyi endişeli veya asabi yapabilir ve bundan sonra olaylar zincirinin nasıl gelişebileceğini öngörmek kolaydır: Strese giren kişi bağırırsa, öfke nöbeti geçirip veya başka bir şekilde başka bir aile üyesini tehdit altında hissettirecek şekilde davranırsa, bu davranışa maruz kalan kişi de endişeli ya da çabuk öfkelenen biri haline gelir, yine bu da bir sonraki kişiyi tetikler ve bu böyle devam edebilir. Aile üyelerinin birbirlerini terslemesi veya düşmanca ya da korkutucu görünen davranışlarda bulunması stres yaratır. Bu tür davranışları ortadan kaldırmak gerekir.

Ancak stresin aile içinde yayılmasının tek yolu bu değildir.

Bazen insanlar sadece kişisel sorunlarını kendilerine saklayarak stresin yayılmasını engelleyebileceklerini düşünürler.

Örneğin, kişisel bir strese içe dönerek yanıt verdiğinizi varsayalım. İnsanlara bağırmazsınız. Onlara olumsuz davranışlar yöneltmiyorsunuz. Ancak yine de içinizde bunalmış hissediyorsunuz - endişeli, öfkeli veya muhtemelen depresif. Böylece kendinizi daha kopuk hissedersiniz ve aile üyelerinize karşı daha az sıcaklık ve hassasiyet gösterirsiniz. Diğer insanların ne hissettiği ve ne düşündüğü ile daha az uyum içindesiniz. Sonuç ne oldu? İçinizdeki sıkıntıyı bastırmayı başarmış olabilirsiniz, ancak davranışlarınız aile stresine katkıda bulunacak şekilde değişmeye devam ediyor. Aile üyeleri destek için birbirlerine güvenirler. Bu eksik olduğunda - duygusal olarak erişilebilir, duyarlı veya hassas olmadığınızda - bu durum aile bağını zayıflatabilir.

Dolayısıyla stresi en az iki şekilde yayabiliriz - olumsuz davranışları başkalarına yönlendirerek ve başkalarına hassas, duyarlı destek sağlamayarak.

Ancak aile içi stresin bulaşmasının oldukça ilginç bir başka yolu daha vardır: Strese sadece baskı altındaki başka bir kişiyi gözlemleyerek "yakalanabilirsiniz". Diğer kişiyle doğrudan etkileşime girmeniz gerekmez. Bir şeyin onları üzdüğünü görmek yeterlidir. Aslında, stresli kişi ses tonu, yüz ifadeleri, vücut hareketleri ve hatta koku veya feromonlar yoluyla "stres ipuçları" verir. Bu ipuçları beyninize çevrede bir tehdit olduğunu söyler ve otonom sinir sisteminiz yanıt verir (Calvi ve ark 2020; Dimitroff ve ark 2017).

Dolayısıyla, aile bireylerinin streslerini tamamen kendilerine saklayabileceklerini düşünmek yanlıştır. Bir kişi stresli olduğunda, bu diğerlerini de etkiler.

Stresin Aileler Üzerindeki Etkisi

Aile, aşırı yüklendiğinde kısa devre yapan bir elektrik prizi gibidir. Uzun süre çok fazla stres altında kalan aileler uzun vadeli işlevsiz davranış kalıpları geliştirebilir. Ele alınmayan stresin diğer sonuçları şunları içerebilir:

Tartışmalar: Bu, stresin ilk etkilerinden biridir ve genellikle aşırı yüklenmiş duygular ve zayıf iletişim ile körüklenir.

Sağlık sorunları: Yoğun, çelişkili programlarda tükenme veya tükenmişlik hem fiziksel, hem de zihinsel hastalıklara neden olabilir.

Aile içi anlaşmazlıklar: Aile üyeleri arasında, özellikle de birlikte yaşamayanlar arasında kalıcı kavgalar veya yabancılaşma meydana gelebilir.

Ev dışında yaşanan zorluklar: Okulda veya evde üretkenlik veya davranışlarla ilgili yeni zorluklar ortaya çıkabilir.

Aşırı madde kullanımı: Stres nedeniyle gıda, alkol veya sigaraya bağımlılık artabilir.

Aile stresine işaret eden birçok aile senaryosu stresle ilgili görünmeyebilir. Çocuğunuz okulda yaramazlık yapmaya başlarsa, stres bunun nedeni olarak akla gelen ilk şey olmayabilir, ancak ana faktör olabilir.

Öncelikle şunu tekrarlamakta fayda var: Aile içi stresle ilgili her deneyim krizle sonuçlanmaz. Aile üyeleri başa çıkmak için gerekenlere sahip olduklarını algılarlarsa - ihtiyaç duydukları desteği alabilirlerse ve etkili stresle başa çıkma stratejileri geliştirebilirlerse - o zaman aile bunu zarar görmeden atlatabilir.

Bu tür sonuçlar, aile üyeleri duygusal yakınlığı sürdürdüklerinde, açık bir şekilde iletişim kurduklarında, yapıcı sorun çözme sürecine girdiklerinde ve birbirleriyle işbirliği yapma ve uyum sağlama konusunda makul inançlara sahip olduklarında daha yaygındır (Sheidow ve ark. 2014). Gerçekten de, araştırmalar sıcak ve duyarlı sosyal desteğin toksik stresin en kötü etkilerine karşı koruyucu bir tampon görevi gördüğünü göstermektedir.

Ancak elbette aileler stresle başa çıkmak için her zaman en iyi şekilde adapte olmayabilir ve en iyi adapte olmuş aileler bile aşırı veya bunaltıcı durumlarla karşılaşabilir. Durum böyle olduğunda, aile bireyleri daha önce de belirtildiği gibi çeşitli olumsuz etkilere maruz kalabilir.

Araştırmalar, ebeveynlerin ve onları destekleyenlerin, ailelerini uzun vadeli hasarlardan korumak için çok şey yapabileceklerini gösteriyor.

Örneğin hassas, duyarlı ebeveynliğin çocukları toksik stresin fizyolojik etkilerinden koruduğu çalışmalarda gösterilmiştir. Güvenli, sevgi dolu bağlanma ilişkileri - ve olumlu ebeveynlik stratejileri - çok önemlidir. Ancak ebeveynlerin de yardıma ihtiyacı var. Ebeveynlerin başkalarının desteğine ve kişisel bakım için zamana ve alana ihtiyacı var.

Stresle başa çıkma becerilerini geliştirmek için teknikler öğrenebilirsiniz, böylece aileler bazı sıkıntıları pozitif strese dönüştürebilir veya sadece bir durumun neden olduğu stres seviyesini azaltabilir.